Piwulang "Bab Cerkak"

Cerkak (Cerita Cekak)

 * Ciri-cirine cerkak:

a.       Ceritane sakeplasan (dirungokake sepisan langsung tamat)

b.      Isine padhet (ringkes)

c.       Isine crita ngemot pitutur, kritik, piweling lan pasemon

d.      Basane mentes

e.       Alur mung siji.

* Unsur intrinsik cerkak:

1.      Underan (tema crita)

Underan yaiku pokok masalahe crita utawa lelandhesan utawa dasar crita.

2.      Paraga lan watak paraga (lakon)

Paraga uatawa kang diceritakake. Paraga iku ana kang sipate becik lan ana uga kang sipate ala. Dene watake paraga (lakon) iku bisa kanggo mbedakake lako siji lan sijine. Dene cara kanggo nggambarake watake lakon bisa kanthi lumantar ing ngisor iki, yaiku:

a.       Katrangan langsung sing diandharake pangripta jroning crita

b.      Lumantar caturan utawa pirembugan (dialog) ing antarane para paraga.

c.       Kalakuan, tumindhak. Lan kadadean-kadadean sing dialami paraga.

3.      Padunungan, wektu, lan swasana crita (latar,setting)

Latar yaiku unsur kang ana gegayutane karo panggonan, wektu, ingkungan sosial, lan swasana kang ndhasari kedadean ing crita iku.

4.      Alur crita (plot)

Rantamane crita sing sinambung mbentuk crita. Alur kebentuk kanthi urutan kadadeyan saengga mbentuk alur maju, alur sorot balik (flash back) lan campuran antarane alur maju lan alur sorot balik.

a.       Alur maju yaiku, urutane crita saka kedadean kang wis kapungkur maju ing kedadean saiki.

b.      Alur sorot balik yaiku, urutane crita saka kedadean saiki mundur ing kedadean kang wis kapungkur.

Rangkalane kedadean sing mbentuk alur dibagi tahap-tahap alur sing diwiwiti saka:

a.       Paparane crita (pemaparan)

b.      Critane wiwit ana masalah (perumitan)

c.       Ana masalah antarane paraga (konflik)

d.      Masalah luwih gawwat (klimaks)

e.       Pungkasane crita lan carane nyelesaiake masalah ing paripurnane crita

-          Happy ending: ing paripurnane crita nyenengake

-          Sad ending: paripurnane crita ora nyenegake utawa nyedihake

5.      Pamawas (sudut ending)

Sudut pandang yaiku carane pangripta netepake awakke ing crita. Yen pangripta melu ing sajroning kedadean sing dicritakake, tegese pangripta kalebu pamawas (sudut pandang) wong kapisan: pangripta cerkak bisa uga dadi paraga utama bisa uga paraga tambahan (sampingan). Menawa pangripta amung nyritakake wong liya lan dheweke ora dilibatake ing sajroning crita, tegese dhewe nggunakake pamawas (sudut pandang) wong katelu.

6.      Busananing basa (gaya bahasa)

Busananing basa yaiku basa ing digunakake pangripta sajroning nyusun

7.      Amanat (ancas)

Amanat yaiku pepeling kang kinandhut ing crita iku utawa pesen pangripta marang pamaca. Pepeling utawa pesen iku arupa ajaran moral utawa pendhidhikan.*

* Unsur ekstrinsik, yaiku unsur kang mbangun cerkak saka sanjabane cerkak, kang mangaribawani ing antarane:

a.       Agama

b.      Ekonomi

c.       Sosial

d.      Pendhidhikan

e.       Budaya.